محمدمهدی طباطبایی نژاد دبیر هنری جشنواره فیلم های 100 ثانیه ای است. جشنواره ای که پس از 8 دوره برگزاری؛ عنوان سینمای اخلاق را به عنوان بارزترین وجه خود یدک می کشد. این قسمت اول گفتگوی مفصلی پیرامون جشنواره فیلم 100 با مدیری است که معتقد است فیلم های 100 ثانیه ای و اساسا فیلم کوتاه دیر یا زود قرار است از در و دیوار شهر ببارد!

 وقتی 100 ثانیه زمان دارید باید حرف ارزشمندی برای گفتن داشته باشید

اساسا تعریف زمان برای فیلم کوتاه چه ضرورتی دارد و آیا ویژگی منحصربه فردی به اثر می بخشد؟

در حقیقت فیلم 100 ثانیه می خواهد جوهر  اثر هنری را خیلی فوری و آنی به ما بگوید؛ یعنی فیلم پیام است. به همین دلیل مضمون و حرف اصلی حائز اهمیت جدی است و این کار را خیلی دشوار می کند. باید حرف ارزشمندی داشته باشید و در کوتاه ترین زمان به بهترین شکل آن را بسته بندی کنید و تحویل دهید.

از سوی دیگر کوتاه کردن زمان فیلم به معنای فراموش کردن محتوا نیست، بلکه معنی توجه به مغز اثر را دارد. اینکه همه حواشی را کنار بگذاریم و در یک زمان کوتاه حرفمان را بزنیم، زیرا مخاطب امروز و فردا حوصله حواشی را ندارد .

*سرودن تک بیت در سینما آسان نیست

بنابراین فرم هم در اینجا به اندازه محتوا ارزش می یابد!

بسیار مهم است! شاید خیلی ها از سر بی اطلاعی و عدم آگاهی فکر کنند که 100 ثانیه است و فرم اجرا مهم نیست ولی به نظر من خیلی مهم است. شما می توانید در کوتاه ترین زمان همه حرف یک فیلم 100 دقیقه ای را در حوزه های مختلف آن بگویید و مخاطب بتواند آن را درک کند. اگر این اتفاق در یک حوزه عاطفی می افتد بیننده اثر با تو هم حس شود و همذات پنداری کند.اگر در حوزه آموزشی است موضوع را از تو بیاموزد و پیام تو را بگیرد و به عنوان یک آموزه درک کند. اگر در حوزه اخلاقی است پیام تو آنقدر درست عرضه شود که تاثیر اخلاقی خود را بگذارد که به نظرم خیلی دشوار است.

ما همیشه در فیلم کوتاه می گوییم که در قیاس ادبی مثل رباعی یا دوبیتی است. در رباعی همیشه شاعر همه حرفش را در مصراع چهارم می زند. سه مصراع را می چیند و خواننده را آماده می کند و در مصراع آخر حرفش را می زند. در حقیقت فیلم 100 ثانیه تک بیت سینماست . در ادبیات هم انگار شاعر همه حرف هایش را در تک بیت می خواهد بزند؛ دیگر حرفی نمی ماند؛ همه حرفش را در یک بیت زده است. فیلم 100 ثانیه از این جنس است و با دیدن فیلم 100 ثانیه مثل اینکه تک بیتی زیبا شنیدی جانت سیراب می شود؛ اغنا می شوی. همه حرف را گرفته ای و این خیلی کار  را سخت می کند هم در فرم ، هم در بیان و هم محتوا که باید محتوای سنجیده ای را پیدا کرده ، فرم مناسبش را بیابید و اجرا کنید.

*تصویر 30 سال دیگر شهر؛ دیوارهایی پر از فیلم!

حوزه کارکردی و مخاطب جشنواره اساسا گروه خاصی را شامل می شود؟

مخاطب جشنواره 100 همه مردم هستند، همه صنوف و گروه ها می توانند باشند چون ما در واقع برای فیلم 100ثانیه تعریف زمان داریم که می تواند در حوزه مخاطب بزرگسال، کودک ، نوجوان و خاص باشد. به نظر من مخاطب جشنواره در دسته بندی موضوعی ، مخاطب عام است. اما اگر سوال در مورد مخاطب؛ حوزه کارکردی جشنواره باشد، نتیجه می گیرم اگر چشمان مان را ببندیم و خیال کنیم که چه تصوری از 30 سال دیگر داریم، شهری است پر از نمایشگرهای بزرگ به جای بیلبوردها که هم تبلیغ می کنند؛ هم همه چیز سرعت دارد، هم امکان پخش فیلم ها با موضوعات مختلف کوتاه وجود دارد. من فکر می کنم در 30 سال آینده خیلی از فضاهای تربیتی ما در حوزه های اجتماعی، آموزشی، در حوزه راهنمایی و رانندگی و نه فقط تبلیغات تجاری از تلویزیون های بزرگ شهری پخش می شوند؛ یعنی ما داریم از یک ابزاری صحبت می کنیم که متعلق به آینده است و امروز باید به آن توجه کنیم.

آیا سنخیت برای قالب و مضمون فیلم لازم است؟

فیلم 100 ثانیه هر موضوعی می تواند داشته باشد؛ اما برخی از این موضوعات دامنه فراگیری وسیع تری داشته و بنابراین ارتباط با این دسته از مضامین برای مخاطب سهل تر است، مثل موضوعات عاطفی، اما در برخی موضوعات عملا زمان 100 ثانیه دست سازنده فیلم را برای انتقال موضوع می بندد ؛ چقدر با این مساله موافقید که فیلم 100 ثانیه قالب مناسبی برای هر مضمونی نیست؟

به هر حال پرداختن به برخی مضامین در تایم های کم دشوار ترند و اقتضائات شان فرق می کند، باز به ادبیات رجوع می کنم چون خودم از آن خاستگاه آمدم، شما می خواهید یک حرف عاشقانه بزنید، خوب قالب حرف عاشقانه غزل است، در غزل خیلی راحت تر می شود عاشقانه سرود تا در قصیده یا می خواهید در تکریم و تمجید و نکوداشت کسی مدیحه ای بگویید در غزل نمی شود یا خیلی دشوار است اما در عوض اقتضایش قالب قصیده است. این را قبول دارم که قوالب و مضامین باید با هم سنخیت داشته باشند و فیلم 100 ثانیه هم از این قاعده مستثنی نیست.

ممکن است مضامینی با این قالب خیلی همسو نباشند، ولی نشدنی نیست، مثلا یکی از مضامینی که در فیلم 100 ثانیه پرداختن به آن ممکن است دشوار باشد انتقال حس باشد؛ ولی نه! آن را هم قبول ندارم! معتقدم این قالب توان رسیدن به همه مضامین را در دل خود دارد اما کمی سخت و سخت تر وجود دارد. کمااینکه در آن تک بیت شاعر می تواند عاشقانه بگوید می تواند حماسی بگوید  یا تربیتی.

*با فرزندان عصر سرعت و ایجاز از جنس خودشان رفتار کنیم!

در این محدودیت ها فکر می کنم هنر بیشتر خودش را نشان می دهد اگر دستمان باز باشد مثلا 90 دقیقه زمان داشته باشیم برای انتقال ایده های ذهنی در مقایسه با 100 ثانیه زمان ....

فکر می کنم این استعداد به تمامی در فیلم 100 ثانیه وجود دارد و بستر خوبی برای بروز و ظهور هنر است. اگر فیلم 100 ثانیه را توصیف کنم فکر می کنم قالب جهان نو و فرم جهان شتابان بهترین استعاره باشد. به نوعی فرم سینمایی دنیای شتابان فیلم های خیلی خیلی کوتاه هستند. اینها فرزند جهان شتابناکند و ما نمی توانیم از آنها غافل باشیم و کنار بگذاریم. تامل به جای خودش؛ در جهان پرسرعت هم باید تانی داشت و صبر کرد؛ آنها به جای خودش! اما باید به اقتضائات این عصر پرسرعت هم توجه کرد و همسو و از جنس خودش با آن رفتار کرد و حرف زد. همچنین از جنس خودش از او شنید. فیلم 2 دقیقه ای، 60 ثانیه ای و ... که در نقاط مختلف دنیا به وجود آمده اند و ما عنوان 100 را انتخاب کرده ایم که به نظرم اسم خوب و سنجیده شده ای است.

به هر حال کار خوب سخت است، کسی که می خواهد کار خوب عرضه کند باید سختی بکشد، اثر هنری یک گنج است که باید برای آن رنج کشید تا اتفاقی که انتظار دارید بیفتد. یک مستند داستانی با یک فیلم 100 ثانیه تبلیغی که می خواهد یک شامپو را تبلیغ کند در وجه هنری شان فرقی ندارد. اگر می خواهد آن تبلیغ به یک اثر هنری تبدیل شود فارغ از اینکه کار تبلیغی می کند یا نه باید هنرمند عرق ریزی روح! داشته باشد تا به آن نقطه مطلوب برسد.

*حمایت هایی برای فیلمسازان فیلم 100 ثانیه ای

برای آثار برتر چه اتفاقی می افتد؟

اتفاقات زیادی در حوزه های مختلف می تواند بیفتد. یکی این که این بچه ها جدای از جوایزی که می گیرند از سوی  سازمان سینمایی سوره توجه ویژه ای به آنها می شود و می توانند در مسیر تولید خود در ژانر مورد علاقه شان به فعالیت ادامه دهند. همچنین این حمایت ها در دفاتر حوزه در شهرستان ها هم انجام می شود و دفتر محافل و جشنواره ها یا سازمان سینمایی سوره این آثار را رصد می کند. البته این حمایت حمایتِ مداوم است و به هیچ عنوان نسبت به آنها غفلت نمی شود.

حمایت اقتصادی چطور؟

ببینید من یک نکته ای بگویم؛ یک حمایت اقتصادی وجود دارد به نام جایزه که خیلی هم مهم است. این جایزه2 وجه دارد یک وجه حمایتی و یک وجه ارج و قرب  گذاشتن بر کار فیلمساز. به هر حال هزینه های تولید فیلم 100 ثانیه ای هم ممکن است چندان زیاد نباشد و بخشی از جایزه برای فیلمساز باقی بماند.

اینها خیلی مهم نیست، به نظرم برای فیلمساز مهم این است که درست دیده شود، مدیر فرهنگی او را فراموش نکند، وقتی به این قله رسید که بگوید تا اینجا می توانم اوج بگیرم، بال و پرش را قیچی نکنیم و کمک کنیم که بیشتر هم اوج بگیرد، این مهمترین کار است.

به نظرم همه این هدایا خوب است اما وظایف حداقلی ماست. وظیفه اصلی ما این است که حمایتش کنیم، بودجه لازم را در اختیارش بگذاریم، برای تولید پشتیبان ایده هایش باشیم و این به نظرم مهمترین بخش مساله است.

کار ما به عنوان مدیر فرهنگی اتفاقا از اینجا شروع می شود، من خودم در این سال ها بسیاری از این فیلم های 100 ثانیه ای را دیده ام ، خیلی از این بچه ها امروز ارتباط خوبی با مراکز مختلف سینمایی دارند.

یعنی پشت درهای بسته برای دریافت مجوز نمی ماند و امتیاز خاصی نسبت به سایر فیلمسازها دارند؟

حتما امتیاز ویژه ای دارند چون صاحب جایگاه ویژه ای می شوند، این امتیازی است که توسط خود فیلمساز کسب شده نه اینکه مدیر خواسته باشد امتیاز خاصی به او بدهد. مهمترین وظیفه ما این است که راه را برای فیلمساز هموار کنیم تا با سهولت بیشتری حرکت کند و ادامه دهد.

ادامه دارد....